| Virgil Aeneid 4.130-330ff. |
|
| Oceanum interea surgens Aurora reliquit. it portis iubare exorto delecta iuventus, 130 retia rara, plagae, lato venabula ferro, Massylique ruunt equites et odora canum vis. reginam thalamo cunctantem ad limina primi Poenorum exspectant, ostroque insignis et auro stat sonipes ac frena ferox spumantia mandit. 135 tandem progreditur magna stipante caterva Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo; cui pharetra ex auro, crines nodantur in aurum, aurea purpuream subnectit fibula vestem. nec non et Phrygii comites et laetus Iulus 140 incedunt. ipse ante alios pulcherrimus omnis infert se socium Aeneas atque agmina iungit. qualis ubi hibernam Lyciam Xanthique fluenta deserit ac Delum maternam invisit Apollo instauratque choros, mixtique altaria circum 145 Cretesque Dryopesque fremunt pictique Agathyrsi; ipse iugis Cynthi graditur mollique fluentem fronde premit crinem fingens atque implicat auro, tela sonant umeris: haud illo segnior ibat Aeneas, tantum egregio decus enitet ore. 150 postquam altos ventum in montis atque invia lustra, ecce ferae saxi deiectae vertice caprae decurrere iugis; alia de parte patentis transmittunt cursu campos atque agmina cervi pulverulenta fuga glomerant montisque relinquunt. 155 at puer Ascanius mediis in vallibus acri gaudet equo iamque hos cursu, iam praeterit illos, spumantemque dari pecora inter inertia votis optat aprum, aut fulvum descendere monte leonem. Interea magno misceri murmure caelum 160 incipit, insequitur commixta grandine nimbus, et Tyrii comites passim et Troiana iuventus Dardaniusque nepos Veneris diversa per agros tecta metu petiere; ruunt de montibus amnes. speluncam Dido dux et Troianus eandem 165 deveniunt. prima et Tellus et pronuba Iuno dant signum; fulsere ignes et conscius aether conubiis summoque ulularunt vertice Nymphae. ille dies primus leti primusque malorum causa fuit; neque enim specie famave movetur 170 nec iam furtivum Dido meditatur amorem: coniugium vocat, hoc praetexit nomine culpam. Extemplo Libyae magnas it Fama per urbes, Fama, malum qua non aliud velocius ullum: mobilitate viget virisque adquirit eundo, 175 parva metu primo, mox sese attollit in auras ingrediturque solo et caput inter nubila condit. illam Terra parens ira inritata deorum extremam, ut perhibent, Coeo Enceladoque sororem progenuit pedibus celerem et pernicibus alis, 180 monstrum horrendum, ingens, cui quot sunt corpore plumae, tot vigiles oculi subter (mirabile dictu), tot linguae, totidem ora sonant, tot subrigit auris. nocte volat caeli medio terraeque per umbram stridens, nec dulci declinat lumina somno; 185 luce sedet custos aut summi culmine tecti turribus aut altis, et magnas territat urbes, tam ficti pravique tenax quam nuntia veri. haec tum multiplici populos sermone replebat gaudens, et pariter facta atque infecta canebat: 190 venisse Aenean Troiano sanguine cretum, cui se pulchra viro dignetur iungere Dido; nunc hiemem inter se luxu, quam longa, fovere regnorum immemores turpique cupidine captos. haec passim dea foeda virum diffundit in ora. 195 protinus ad regem cursus detorquet Iarban incenditque animum dictis atque aggerat iras. Hic Hammone satus rapta Garamantide nympha templa Iovi centum latis immania regnis, centum aras posuit vigilemque sacraverat ignem, 200 excubias divum aeternas, pecudumque cruore pingue solum et variis florentia limina sertis. isque amens animi et rumore accensus amaro dicitur ante aras media inter numina divum multa Iovem manibus supplex orasse supinis: 205 'Iuppiter omnipotens, cui nunc Maurusia pictis gens epulata toris Lenaeum libat honorem, aspicis haec? an te, genitor, cum fulmina torques nequiquam horremus, caecique in nubibus ignes terrificant animos et inania murmura miscent? 210 femina, quae nostris errans in finibus urbem exiguam pretio posuit, cui litus arandum cuique loci leges dedimus, conubia nostra reppulit ac dominum Aenean in regna recepit. et nunc ille Paris cum semiviro comitatu, 215 Maeonia mentum mitra crinemque madentem subnexus, rapto potitur: nos munera templis quippe tuis ferimus famamque fovemus inanem.' Talibus orantem dictis arasque tenentem audiit Omnipotens, oculosque ad moenia torsit 220 regia et oblitos famae melioris amantis. tum sic Mercurium adloquitur ac talia mandat: 'vade age, nate, voca Zephyros et labere pennis Dardaniumque ducem, Tyria Karthagine qui nunc exspectat fatisque datas non respicit urbes, 225 adloquere et celeris defer mea dicta per auras. non illum nobis genetrix pulcherrima talem promisit Graiumque ideo bis vindicat armis; sed fore qui gravidam imperiis belloque frementem Italiam regeret, genus alto a sanguine Teucri 230 proderet, ac totum sub leges mitteret orbem. si nulla accendit tantarum gloria rerum nec super ipse sua molitur laude laborem, Ascanione pater Romanas invidet arces? quid struit? aut qua spe inimica in gente moratur 235 nec prolem Ausoniam et Lavinia respicit arva? naviget! haec summa est, hic nostri nuntius esto.' Dixerat. ille patris magni parere parabat imperio; et primum pedibus talaria nectit aurea, quae sublimem alis sive aequora supra 240 seu terram rapido pariter cum flamine portant. tum virgam capit: hac animas ille evocat Orco pallentis, alias sub Tartara tristia mittit, dat somnos adimitque, et lumina morte resignat. illa fretus agit ventos et turbida tranat 245 nubila. iamque volans apicem et latera ardua cernit Atlantis duri caelum qui vertice fulcit, Atlantis, cinctum adsidue cui nubibus atris piniferum caput et vento pulsatur et imbri, nix umeros infusa tegit, tum flumina mento 250 praecipitant senis, et glacie riget horrida barba. hic primum paribus nitens Cyllenius alis constitit; hinc toto praeceps se corpore ad undas misit avi similis, quae circum litora, circum piscosos scopulos humilis volat aequora iuxta. 255 haud aliter terras inter caelumque volabat litus harenosum ad Libyae, ventosque secabat materno veniens ab avo Cyllenia proles. ut primum alatis tetigit magalia plantis, Aenean fundantem arces ac tecta novantem 260 conspicit. atque illi stellatus iaspide fulva ensis erat Tyrioque ardebat murice laena demissa ex umeris, dives quae munera Dido fecerat, et tenui telas discreverat auro. continuo invadit: 'tu nunc Karthaginis altae 265 fundamenta locas pulchramque uxorius urbem exstruis? heu, regni rerumque oblite tuarum! ipse deum tibi me claro demittit Olympo regnator, caelum et terras qui numine torquet, ipse haec ferre iubet celeris mandata per auras: 270 quid struis? aut qua spe Libycis teris otia terris? si te nulla movet tantarum gloria rerum [nec super ipse tua moliris laude laborem,] Ascanium surgentem et spes heredis Iuli respice, cui regnum Italiae Romanaque tellus 275 debetur.' tali Cyllenius ore locutus mortalis visus medio sermone reliquit et procul in tenuem ex oculis evanuit auram. At vero Aeneas aspectu obmutuit amens, arrectaeque horrore comae et vox faucibus haesit. 280 ardet abire fuga dulcisque relinquere terras, attonitus tanto monitu imperioque deorum. heu quid agat? quo nunc reginam ambire furentem audeat adfatu? quae prima exordia sumat? atque animum nunc huc celerem nunc dividit illuc 285 in partisque rapit varias perque omnia versat. haec alternanti potior sententia visa est: Mnesthea Sergestumque vocat fortemque Serestum, classem aptent taciti sociosque ad litora cogant, arma parent et quae rebus sit causa novandis 290 dissimulent; sese interea, quando optima Dido nesciat et tantos rumpi non speret amores, temptaturum aditus et quae mollissima fandi tempora, quis rebus dexter modus. ocius omnes imperio laeti parent et iussa facessunt. 295 At regina dolos (quis fallere possit amantem?) praesensit, motusque excepit prima futuros omnia tuta timens. eadem impia Fama furenti detulit armari classem cursumque parari. saevit inops animi totamque incensa per urbem 300 bacchatur, qualis commotis excita sacris Thyias, ubi audito stimulant trieterica Baccho orgia nocturnusque vocat clamore Cithaeron. tandem his Aenean compellat vocibus ultro: 'dissimulare etiam sperasti, perfide, tantum 305 posse nefas tacitusque mea decedere terra? nec te noster amor nec te data dextera quondam nec moritura tenet crudeli funere Dido? quin etiam hiberno moliri sidere classem et mediis properas Aquilonibus ire per altum, 310 crudelis? quid, si non arva aliena domosque ignotas peteres, et Troia antiqua maneret, Troia per undosum peteretur classibus aequor? mene fugis? per ego has lacrimas dextramque tuam te (quando aliud mihi iam miserae nihil ipsa reliqui), 315 per conubia nostra, per inceptos hymenaeos, si bene quid de te merui, fuit aut tibi quicquam dulce meum, miserere domus labentis et istam, oro, si quis adhuc precibus locus, exue mentem. te propter Libycae gentes Nomadumque tyranni 320 odere, infensi Tyrii; te propter eundem exstinctus pudor et, qua sola sidera adibam, fama prior. cui me moribundam deseris hospes (hoc solum nomen quoniam de coniuge restat)? quid moror? an mea Pygmalion dum moenia frater 325 destruat aut captam ducat Gaetulus Iarbas? saltem si qua mihi de te suscepta fuisset ante fugam suboles, si quis mihi parvulus aula luderet Aeneas, qui te tamen ore referret, non equidem omnino capta ac deserta viderer.' 330 |
|
| Ovid's
Heroides XII. Medea Iasoni |
|
| Exul inops comtempta novo Medea marito dicit, an a regnis tempora nulla vacant? At tibi Colchorum, memini, regina vacavi, ars mea cum peteres ut tibi ferret opem! tunc quae dispensant mortalia fila sorores, 5 debuerant fusos evoluisse meos; tum potui Medea mori bene! quidquid ab illo produxi vitae tempore, poena fuit. Ei mihi! cur umquam iuvenalibus acta lacertis Phrixeam petiit Pelias arbor ovem? 10 cur umquam Colchi Magnetida vidimus Argon turbaque Phasiacam Graia bibistis aquam? cur mihi plus aequo flavi placuere capilli et decor et linguae gratia ficta tuae? aut, semel in nostras quoniam nova puppis harenas 15 venerat audacis attuleratque viros, |
|
| isset anhelatos non praemedicatus in ignes inmemor Aesonides oraque adusta boum! semina iecisset totidem sevisset et hostes, ut caderet cultu cultor ab ipse suo! 20 quantum perfidiae tecum, scelerate, perisset! dempta forent capiti quam mala multa meo! Est aliqua ingrato meritum exprobrare voluptas; hac fruar, haec de te gaudia sola feram. iussus inexpertam Colchos advertere puppim 25 intrasti patriae regna beata meae. hoc illic Medea fui, nova nupta quod hic est; quam pater est illi, tam mihi dives erat. hic Ephyren bimarem, Scythia tenus ille nivosa omne tenet, Ponti qua plaga laeva iacet. 30 Accipit hospitio iuvenes Aeeta Pelasgos, et premitis pictos corpora Graia toros. |
past unreal wishes (same as just the apodosis
of past c. to f. conditional) gotta love past unreal subjunctives! sevisset is a form of sero, not saevio past unreal Wowweeeee wow wow! Rara avis in texta! forent is just another form of essent: dempta forent = dempta essent subjunctives! intrasti? good luck: think syncopation (something's been left out) Ephyren: think Greek. Tenus is a preposition of sorts! |
| tunc ego te vidi, tunc coepi scire, quid
esses; illa fuit mentis prima ruina meae. et vidi et perii! nec notis ignibus arsi, 35 ardet ut ad magnos pinea taeda deos. et formosus eras et me mea fata trahebant: abstulerant oculi lumina nostra tui. perfide, sensisti! quis enim bene celat amorem? eminet indicio prodita flamma suo. 40 Dicitur interea tibi lex, ut dura ferorum insolito premeres vomere colla boum. Martis erant tauri plus quam per cornua saevi, quorum terribilis spiritus ignis erat, aere pedes solidi praetentaque naribus aera, 45 nigra per adflatus haec quoque facta suos. |
cf. Ecl. 8: ut vidi, ut perii, ut me malus abstulit error prodita: from prodeo or prodo? |
| semina praeterea populos genitura iuberis spargere devota lata per arva manu, qui peterent natis secum tua corpora telis: illa est agricolae messis iniqua suo. 50 lumina custodis succumbere nescia somno ultimus est aliqua decipere arte labor. Dixerat Aeetes: maesti consurgitis omnes, mensaque purpureos deserit alta toros. quam tibi tunc longe regnum dotale Creusae 55 et socer et magni nata Creontis erat? tristis abis. oculis abeuntem prosequor udis et dixit tenui murmure lingua: "vale!" ut positum tetigi thalamo male saucia lectum, acta est per lacrimas nox mihi quanta fuit. 60 ante oculos taurique meos segetesque nefandae, ante meos oculos pervigil anguis erat. |
|
| hinc amor, hinc timor est—ipsum timor auget
amorem. mane erat et thalamo cara recepta soror disiectamque comas aversaque in ora iacentem 65 invenit et lacrimis omnia plena meis. orat opem Minyis, alter petit, impetrat alter, Aesonio iuveni quod rogat illa, damus. Est nemus et piceis et frondibus ilicis atrum, vix illuc radiis solis adire licet; 70 sunt in eo—fuerant certe—delubra Dianae: aurea barbarica stat dea facta manu. noscis an exciderunt mecum loca? venimus illuc; orsus es infido sic prior ore loqui: "ius tibi et arbitrium nostrae fortuna salutis 75 tradidit inque tua est vitaque morsque manu. perdere posse sat est, siquem iuvet ipsa potestas; sed tibi servatus gloria maior ero. |
|
| per mala nostra precor, quorum potes esse
levamen, per genus et numen cuncta videntis avi, 80 per triplices vultus arcanaque sacra Dianae et si forte aliquos gens habet ista deos: o virgo, miserere mei, miserere meorum, effice me meritis tempus in omne tuum! quodsi forte virum non dedignare Pelasgum— 85 sed mihi tam faciles unde meosque deos?— spiritus ante meus tenues vanescet in auras, quam thalamo, nisi tu, nupta sit ulla meo. conscia sit Iuno sacris praefecta maritis et dea marmorea cuius in aede sumus!" 90 Haec animum—et quota pars haec sunt?—movere puellae simplicis et dextrae dextera iuncta meae. vidi etiam lacrimas—an pars est fraudis in illis? sic cito sum verbis capta puella tuis. |
Diana = Luna = Proserpina >> triplex OR Diana is worrshipped at crossroads (trivia) and has a statue with three heads >>>triplex |
| iungis et aeripedes inadusto corpore
tauros
95 et solidam iusso vomere findis humum. arva venenatis pro semine dentibus imples, nascitur et gladios scutaque miles habet. ipsa ego, quae dederam medicamina, pallida sedi, cum vidi subitos arma tenere viros, 100 donec terrigenae—facinus mirabile!—fratres inter se strictas conseruere manus. Insopor ecce vigil squamis crepitantibus horrens sibilat et torto pectore verrit humum. dotis opes ubi erant? ubi erat tibi regia coniunx 105 quique maris gemini distinet Isthmos aquas? illa ego, quae tibi sum nunc denique barbara facta, nunc tibi sum pauper, nunc tibi visa nocens, flammea subduxi medicato lumina somno et tibi quae raperes vellera tuta dedi. 110 proditus est genitor, regnum patriamque reliqui, munus in exilio quod licet esse tuli, virginitas facta est peregrini praeda latronis, optima cum cara matre relicta soror. |
|
| At non te fugiens sine me, germane,
reliqui.
115 deficit hoc uno littera nostra loco: quod facere ausa mea est, non audet scribere dextra. sic ego, sed tecum, dilaceranda fui! nec tamen extimui—quid enim post illa timerem?— credere me pelago femina iamque nocens. 120 numen ubi est? ubi di? meritas subeamus in alto, tu fraudis poenas, credulitatis ego. Compressos utinam Symplegades elisissent nostraque adhaererent ossibus ossa tuis! aut nos Scylla rapax canibus misisset edendos! 125 debuit ingratis Scylla nocere viris. quaeque vomit totidem fluctus totidemque resorbet, nos quoque Trinacriae subposuisset aquae! sospes ad Haemonias victorque reverteris urbes; ponitur ad patrios aurea lana deos. 130 Quid referam Peliae natas pietate nocentes caesaque virginea membra paterna manu? ut culpent alii, tibi me laudare necesse est, pro quo sum totiens esse coacta nocens. |
|
| ausus es—o iusto desunt sua verba
dolori!—
135 ausus es "Aesonia" dicere "cede domo!" iussa domo cessi natis comitata duobus et, qui me sequitur semper, amore tui. ut subito nostras Hymen cantatus ad aures venit et accenso lampades igne micant 140 tibiaque effundit socialia carmina vobis, at mihi funerea flebiliora tuba, pertimui, nec adhuc tantum scelus esse putabam, sed tamen in toto pectore frigus erat. turba ruunt et "Hymen" clamant "Hymenaee!" frequenter; 145 quo propior vox haec, hoc mihi peius erat. diversi flebant servi lacrimasque tegebant— quis vellet tanti nuntius esse mali? me quoque quidquid erat potius nescire iuvabat, sed tamquam scirem, mens mea tristis erat, 150 cum minor e pueris iussus studione videndi constitit ad geminae limina prima foris: "hinc" mihi "mater adi! pompam pater" inquit "Iason ducit et adiunctos aureus urget equos!" protinus abscissa planxi mea pectora veste 155 tuta nec a digitis ora fuere meis. ire animus mediae suadebat in agmina turbae sertaque conpositis demere rapta comis. vix me continui, quin sic laniata capillos clamarem "meus est!" iniceremque manus. 160 Laese pater, gaude! Colchi gaudete relicti! inferias umbrae fratris habete mei! deseror amissis regno patriaque domoque coniuge, qui nobis omnia solus erat. serpentes igitur potui taurosque furentes, 165 unum non potui perdomuisse virum. quaeque feros pepuli doctis medicatibus ignes, non valeo flammas effugere ipsa meas. ipsi me cantus herbaeque artesque relinquunt nil dea, nil Hecates sacra potentis agunt. 170 non mihi grata dies, noctes vigilantur amarae et tener a misero pectore somnus abit. quae me non possum, potui sopire draconem. utilior cuivis quam mihi cura mea est. quos ego servavi, paelex amplectitur artus 175 et nostri fructus illa laboris habet. Forsitan et, stultae dum te iactare maritae quaeris et iniustis auribus apta loqui, in faciem moresque meos nova crimina fingas. rideat et vitiis laeta sit illa meis. 180 rideat et Tyrio iaceat sublimis in ostro— flebit et ardores vincet adusta meos. dum ferrum flammaeque aderunt sucusque veneni, hostis Medeae nullus inultus erit. Quod si forte preces praecordia ferrea tangunt, 185 nunc animis audi verba minora meis. tam tibi sum supplex, quam tu mihi saepe fuisti, nec moror ante tuos procubuisse pedes. si tibi sum vilis, communis respice natos: saeviet in partus dira noverca meos. 190 et nimium similes tibi sunt, et imagine tangor et quotiens video, lumina nostra madent. per superos oro, per avitae lumina flammae, per meritum et natos, pignora nostra, duos, redde torum, pro quo tot res insana reliqui! 195 adde fidem dictis auxiliumque refer! non ego te imploro contra taurosque virosque, utque tua serpens victa quiescat ope; te peto, quem merui, quem nobis ipse dedisti, cum quo sum pariter facta parente parens. 200 Dos ubi sit, quaeris? campo numeravimus illo, qui tibi laturo vellus arandus erat. aureus ille aries villo spectabilis alto, dos mea: "quam" dicam si tibi "redde," neges. dos mea tu sospes, dos est mea Graia iuventus. 205 i nunc, Sisyphias, inprobe, confer opes. quod vivis, quod habes nuptam socerumque potentes, hoc ipsum, ingratus quod potes esse, meum est. quos equidem actutum—sed quid praedicere poenam attinet? ingentis parturit ira minas. 210 quo feret ira sequar. facti fortasse pigebit; et piget infido consuluisse viro. viderit ista deus, qui nunc mea pectora versat. nescio quid certe mens mea maius agit. |
|