Seneca Epistula XCIII
Commentary by Tanner Lake: revised by Jacques Bailly
Text
XCIII. SENECA LVCILIO SVO SALVTEM
[1] In epistula qua de morte Metronactis philosophi querebaris,
tamquam et potuisset diutius vivere et debuisset, aequitatem tuam
desideravi, quae tibi in omni persona, in omni negotio superest, in
una re deest, in qua omnibus: multos inveni aequos adversus homines,
adversus deos neminem. Obiurgamus cotidie fatum: 'quare ille in
medio cursu raptus est? quare ille non rapitur? quare senectutem et
sibi et aliis gravem extendit?' [2] Utrum, obsecro te, aequius
iudicas, te naturae an tibi parere naturam? quid autem interest quam
cito exeas unde utique exeundum est? Non ut diu vivamus curandum
est, sed ut satis; nam ut diu vivas fato opus est, ut satis, animo.
Longa est vita si plena est; impletur autem cum animus sibi bonum
suum reddidit et ad se potestatem sui transtulit. [3] Quid illum
octoginta anni iuvant per inertiam exacti? non vixit iste sed in
vita moratus est, nec sero mortuus est, sed diu. 'Octoginta annis
vixit.' Interest mortem eius ex quo die numeres. 'At ille obiit
viridis.' [4] Sed officia boni civis, boni amici, boni filii
executus est; in nulla parte cessavit; licet aetas eius inperfecta
sit, vita perfecta est. 'Octoginta annis vixit.' Immo octoginta
annis fuit, nisi forte sic vixisse eum dicis quomodo dicuntur
arbores vivere. Obsecro te, Lucili, hoc agamus ut quemadmodum
pretiosa rerum sic vita nostra non multum pateat sed multum pendeat;
actu illam metiamur, non tempore. Vis scire quid inter hunc intersit
vegetum contemptoremque fortunae functum omnibus vitae humanae
stipendiis atque in summum bonum eius evectum et illum cui multi
anni transmissi sunt? alter post mortem quoque est, alter ante
mortem perit. [5] Laudemus itaque et in numero felicium reponamus
eum cui quantulumcumque temporis contigit bene conlocatum est. Vidit
enim veram lucem; non fuit unus e multis; et vixit et viguit.
Aliquando sereno usus est, aliquando, ut solet, validi sideris
fulgor per nubila emicuit. Quid quaeris quamdiu vixerit? vivit: ad
posteros usque transiluit et se in memoriam dedit. [6] Nec ideo mihi
plures annos accedere recusaverim; nihil tamen mihi ad beatam vitam
defuisse dicam si spatium eius inciditur; non enim ad eum diem me
aptavi quem ultimum mihi spes avida promiserat, sed nullum non
tamquam ultimum aspexi. Quid me interrogas quando natus sim, an
inter iuniores adhuc censear? habeo meum. [7] Quemadmodum in minore
corporis habitu potest homo esse perfectus, sic et in minore
temporis modo potest vita esse perfecta. Aetas inter externa est.
Quamdiu sim alienum est: quamdiu ero, <vere> ut sim, meum est.
Hoc a me exige, ne velut per tenebras aevum ignobile emetiar, ut
agam vitam, non ut praetervehar. [8] Quaeris quod sit amplissimum
vitae spatium? usque ad sapientiam vivere; qui ad illam pervenit
attigit non longissimum finem, sed maximum. Ille vero glorietur
audacter et dis agat gratias interque eos sibi, et rerum naturae
inputet quod fuit. Merito enim inputabit: meliorem illi vitam
reddidit quam accepit. Exemplar boni viri posuit, qualis quantusque
esset ostendit; si quid adiecisset, fuisset simile praeterito. [9]
Et tamen quousque vivimus? Omnium rerum cognitione fruiti sumus:
scimus a quibus principiis natura se attollat, quemadmodum ordinet
mundum, per quas annum vices revocet, quemadmodum omnia quae usquam
erunt cluserit et se ipsam finem sui fecerit; scimus sidera impetu
suo vadere, praeter terram nihil stare, cetera continua velocitate
decurrere; scimus quemadmodum solem luna praetereat, quare tardior
velociorem post se relinquat, quomodo lumen accipiat aut perdat,
quae causa inducat noctem, quae reducat diem: illuc eundum est ubi
ista propius aspicias. [10] 'Nec hac spe' inquit sapiens ille
'fortius exeo, quod patere mihi ad deos meos iter iudico. Merui
quidem admitti et iam inter illos fui animumque illo meum misi et ad
me illi suum miserant. Sed tolli me de medio puta et post mortem
nihil ex homine restare: aeque magnum animum habeo, etiam si nusquam
transiturus excedo.' Non tam multis vixit annis quam potuit. [11] Et
paucorum versuum liber est et quidem laudandus atque utilis: annales
Tanusii scis quam ponderosi sint et quid vocentur. Hoc est vita
quorundam longa, et quod Tanusii sequitur annales. [12] Numquid
feliciorem iudicas eum qui summo die muneris quam eum qui medio
occiditur? numquid aliquem tam stulte cupidum esse vitae putas ut
iugulari in spoliario quam in harena malit? Non maiore spatio alter
alterum praecedimus. Mors per omnis it; qui occidit consequitur
occisum. Minimum est de quo sollicitissime agitur. Quid autem ad rem
pertinet quam diu vites quod evitare non possis? Vale.
Text taken from www.thelatinlibrary.com.
Introduction
In this letter, Seneca discusses quality versus length of life. It
is Seneca's view that a short life, if lived well, is much better
than a long life without any merit or moral uprightness. Indeed, it
is a central 'paradox' of stoic ethics that it does not matter how
long we live, but whether we live well: a long good life is no
better than a short good life. He uses various phenomena to
illustrate that there are things whose quality is so much more
important than their quantity that their quantity does not matter.
Everybody dies at some point: the important thing is to have lived
well.
Commentary
1. Why some good people die young, while some bad people
live long is introduced as the topic. As he does frequently in the Epistulae,
Seneca here inserts an imaginary second person, an adversarius,
who speaks in quotations.
The philosopher Metronax mentioned here is also mentioned in Epistula
76§4, where his house is said to be a place where one discusses the
question "what does it mean to be a good human?" Nothing
much more than what we hear in Seneca is known about him.
[1] In epistula qua de morte Metronactis philosophi querebaris,
tamquam et potuisset diutius vivere et debuisset, aequitatem tuam
desideravi, quae tibi in omni persona, in omni negotio superest,
in una re deest, in qua omnibus: multos inveni aequos adversus
homines, adversus deos neminem. Obiurgamus cotidie fatum: 'quare
ille in medio cursu raptus est? quare ille non rapitur? quare
senectutem et sibi et aliis gravem extendit?'
qua: abl. of place where, here referring to a written
'place,' namely epistula, its antecedent. | et…et…: =
"both…and…." | potuisset and debuisset: plupf. subj.
in protasis of contrary-to-fact conditional (no apodosis) | superest
and deest: quae = subject. | in qua omnibus:
sc. in qua (re) omnibus (deest). |
multos ... neminem: inveni takes two accusatives (as
in English "I find you amazing"); adversus
is a preposition taking the accusative right after it; and inveni
applies to both clauses. | gravem: pred. acc. modifying senectutem
and taking the datives sibi et aliis.
2. Quality, not length, determines goodness and fullness of
life. To become good, the soul itself discovers and implements what
is best for itself and gives itself power over itself. At the heart
of stoic ethics is that the only thing a human really controls is
the inner state of his or her own soul, and perfecting one's soul is
the only way to be a good full human.
[2] Utrum, obsecro te, aequius iudicas, te naturae an tibi parere
naturam? quid autem interest quam cito exeas unde utique exeundum
est? Non ut diu vivamus curandum est, sed ut satis; nam ut diu
vivas fato opus est, ut satis, animo. Longa est vita si plena est;
impletur autem cum animus sibi bonum suum reddidit et ad se
potestatem sui transtulit.
Utrum…naturam: The full structure of the sentence is as
follows:
- Utrum... (begin first interrogative main clause: utrumi's
role is to mark this as the beginning of a sentence with two
alternative questions)
- , obsecro te, (parenthetical remark)
- ... aequius iudicas, (finish first interrogative main clause)
- te (parere) naturae (indirect speech acc. + inf. dependent
on aequius with parere understood from
parallel clause later in sentence)
- an (aequius iudicas) (second question: utrum ... an
introduces alternate questions, so we need to find another
question: that is why we can understand aequius iudicas
again here)
- tibi parere naturam? ((indirect speech acc. + inf. dependent
on aequius)
aequius: neuter comparative adjective used as a substantive
"a fairer thing." | quam: interrogative adv., "how,"
introducing indirect question (hence subjunctive exeas) and
modifying adverbial cito. | unde:
interrogative relative adv. This is an indirect question dependent
on the previous indirect question. The "antecedent" of unde
is not expressed, but it would be the demonstrative inde, "from
that place," if it were expressed. | exeundum est and
curandum est: passive periphrastic. | ut
diu vivamus: nominal ut clause (also known as indirect
command) dependent on curandum est. | diu, satis:
adverbs modifying vivamus. | vivas:
subjunctive in purpose clause; vivas must be undersood again
with ut satis. | opus est: takes ablatives fato
and animo. | impletur: = vita est plena.
| cum: the adverb cum, not the preposition cum.
| potestatem sui: sui is objective genitive, = "power
over itself."
3. Long life without fullness is dying over the course of
many years. Again, the adversarius appears to converse with
Seneca's own authorial voice. Between sections three and four,
Seneca compares the man who lives long to the man who lives justly.
[3] Quid illum octoginta anni iuvant per inertiam exacti? non
vixit iste sed in vita moratus est, nec sero mortuus est, sed diu.
'Octoginta annis vixit.' Interest mortem eius ex quo die numeres.
'At ille obiit viridis.'
iuvant: octaginta anni exacti subject. Remember that
octaginta is indeclinable: here it is nominative plural
modfying anni. Within a couple phrases of here, it will be
ablative. | sero: adverbial. | mortem eius ex quo
die numeres: occasionally, as here with mortem eius,
words that belong in a relative clause preceed it. Why subjunctive numeres?
4. Pursuing the long-vs-good comparison, Seneca claims that
a good man's aetas ("normal life expectancy") may not have
reached its end at the time of his death, but his life will have
been complete in the most important sense, just as the non-good
person may exist and be biologically alive although dead to his or
her real nature as a human. Seneca urges Lucillus to measure life in
the same way as gems: by weight (or 'weightiness,' 'importance,'
'quality'), not by simple dimensional measurements.
[4] Sed officia boni civis, boni amici, boni filii executus est;
in nulla parte cessavit; licet aetas eius inperfecta sit, vita
perfecta est. 'Octoginta annis vixit.' Immo octoginta annis fuit,
nisi forte sic vixisse eum dicis quomodo dicuntur arbores vivere.
Obsecro te, Lucili, hoc agamus ut quemadmodum pretiosa rerum sic
vita nostra non multum pateat sed multum pendeat; actu illam
metiamur, non tempore. Vis scire quid inter hunc intersit vegetum
contemptoremque fortunae functum omnibus vitae humanae stipendiis
atque in summum bonum eius evectum et illum cui multi anni
transmissi sunt? alter post mortem quoque est, alter ante mortem
perit.
cessavit: intransitive. Because Seneca has redefined death as
not living well, here cessavit means "has died." | licet:
conjunction "although," "granted that" which takes
subjunctive inperfecta sit. | obsecro te: as
above (§2), this phrase is parenthetical, which means it does not
affect the syntax of the rest of the sentence. | agamus and
metiamur: hortatory subj., or perhaps a semi-independent
subjunctive (i.e. a sort of indirect command semi-independent of obsecro
without an introductory conjunction). | ut
quemadmodum…sic…: ut introduces result clauses (pateat
and pendeat). quemadmodum is correlated with sic,
= "just as…thus/so too…." | inter ... intersit:
intersit subjunctive in indirect question. inter with its
objects modifies intersit. It has two long phrases as
objects (1. hunc vegetum comtemptoremque fortunae functum
omnibus vitae humanae stipendiis atque in summum bohum eius
evectum and 2. illum cui multi anni transmiss sunt).
| functum: takes abl. omnibus stipendiis.
| in summum bonum eius: eius probably
refers to humanae. | alter…alter…:
"the one…the other…" referring to the two persons of the previous
sentence.
[5] Laudemus itaque et in numero felicium reponamus eum cui
quantulumcumque temporis contigit bene conlocatum est. Vidit enim
veram lucem; non fuit unus e multis; et vixit et viguit. Aliquando
sereno usus est, aliquando, ut solet, validi sideris fulgor per
nubila emicuit. Quid quaeris quamdiu vixerit? vivit: ad posteros
usque transiluit et se in memoriam dedit.
Laudemus and reponamus: juss. subj. | usus
est: utor takes abl. | ut: = "as."
| vixerit: subj. in indirect question. | usque:
adv. with consiluit.
6. Although hope bids us plan for many days, we get what we
get. Seneca looks on today as possibly his last.
[6] Nec ideo mihi plures annos accedere recusaverim; nihil tamen
mihi ad beatam vitam defuisse dicam si spatium eius inciditur; non
enim ad eum diem me aptavi quem ultimum mihi spes avida
promiserat, sed nullum non tamquam ultimum aspexi. Quid me
interrogas quando natus sim, an inter iuniores adhuc censear?
habeo meum.
recusaverim: the "perfect" subjunctive is regularly used for
present time in potential subjunctives. | nihil:
subject of defuisse. | spatium: "extent,"
used of time here. | eius: = vita. | ultimum:
both instances of ultimum are in predicate position, perhaps
best Englished with "as." Compare English "I see today as my
last." The second ultimum is modified by tamquam,
which explicitly means "as (if)." | natus sim: subj.
in indirect question, primary sequence. | censear:
subj. in indirect question. | meum: modifies some
unspecified noun, perhaps "time," "allotment of life" or something
similar.
7. One cannot decide how long one will live, but one can
decide how to exist in the time one is given. The sentence Aetas
inter externa est refers to the stoic doctrine of externals:
they consider everything except one's soul to be an 'external.' That
includes other people, one's body, how long one lives, whether one
is in pain, possessions--everything outside of one's soul. And all
externals have no positive or negative value: one might prefer or
disprefer them, but that is not because they have any real value.
The only thing that has value is one's soul and the state it is in,
and that is also the only thing that one can control at all.
The last part of this section alludes to without fully explaining
the stoic doctrine that life is like being in a vehicle: one can be
a passenger, driven by things, or one can take the helm. Taking the
helm does not so much change fate as it is part of it and itself
also fated. But taking the helm changes one's inner state, one's
attitude toward fate. One should take the helm, drive one's life,
not because that will change fate, but embracing and making the best
internally of whatever happens externally will be a transformation
of one's self. The next section tells us that wisdom is the key to
doing this successfully.
[7] Quemadmodum in minore corporis habitu potest homo esse
perfectus, sic et in minore temporis modo potest vita esse
perfecta. Aetas inter externa est. Quamdiu sim alienum est:
quamdiu ero, <vere> ut sim, meum est. Hoc a me exige, ne
velut per tenebras aevum ignobile emetiar, ut agam vitam, non ut
praetervehar.
Quemadmodum…sic et…: "just as…so … ." et adverbial
"too" or "also." | sim: indirect question. | alienum:
pred. nom. "another's thing," "another's affair." | quamdiu
ero ut sim meum est: 1. quamdiu ero is a question, but
it is treated as a noun in that it is also the subject of est.
2. ut has many functions. One that fits Seneca's message
here is "given that," "provided that" (sense II.C.4.e.α (or γ)),
which takes a subjunctive. 3. meum is predicate nominative
"my affair," "my business." | hoc a me exige, : exige
imperative. hoc refers to the indirect command clause (ne
...emetiar) immediately following. | ne ..., ut ..., non ut
... : 1. ne (indirect command: this clause is in
apposition to hoc); 2. ut (indirect command
or purpose clause: the meaning is much the same). Often ago
+ a 'time' word means "spend time" or "pass time" in a passive way,
but here, in order to fit the thought, it must have a more
deliberate active sense, closer to "take charge of life."
Fortunately, ago can have that sense; and 3. non ut
(rejected purpose or indirect command). Note that non here
modifies the whole clause as a rejected option rather than
introducing a negative purpose clause or prohibition (in which case
we would see ne): Seneca frequently writes non ut ...
sed ut... (sometimes in reverse order).
8. Reminiscent of Epistle 43, Seneca says
wisdom is the complete goal of any life.
[8] Quaeris quod sit amplissimum vitae spatium? usque ad
sapientiam vivere; qui ad illam pervenit attigit non longissimum
finem, sed maximum. Ille vero glorietur audacter et dis agat
gratias interque eos sibi, et rerum naturae inputet quod fuit.
Merito enim inputabit: meliorem illi vitam reddidit quam accepit.
Exemplar boni viri posuit, qualis quantusque esset ostendit; si
quid adiecisset, fuisset simile praeterito.
sit: subj. in indirect question. | illam: =
sapientiam. | glorietur .. agat ... inputet ... :
potential subjunctives.
interque eos sibi: sc. agat gratias. Attaining wisdom
is the same as attaining godly status, and attaining wisdom is up to
each individual. | inputet quod fuit: conj., "the
fact that." fuit "existed." The clause quod fuit
acts as the direct object of inputet "count (an acc. direct
object) as a credit (to a dative object)." | illi:
dative of possession, referring to quod fuit. | esset:
subj. in indirect question, secondary sequence. | adiecisset
... fuisset: past unreal conditional. The wise person is
subject of adiecisset. Simile, a predicate
nominative, makes it clear that the subject of fuisset,
however, is neuter (and refers to the same thing as quid
refers to in the protasis).
9. Once we are wise and hence know how to deal with the
world, what do we live for? We have scientific knowledge of how the
world works, including that the nature of things determines
everything that will ever happen anywhere and that nature is its own
completion. Next, after this life, we go where we can examine such
things even closer.
[9] Et tamen quousque vivimus? Omnium rerum cognitione fruiti
sumus: scimus a quibus principiis natura se attollat, quemadmodum
ordinet mundum, per quas annum vices revocet, quemadmodum omnia
quae usquam erunt cluserit et se ipsam finem sui fecerit; scimus
sidera impetu suo vadere, praeter terram nihil stare, cetera
continua velocitate decurrere; scimus quemadmodum solem luna
praetereat, quare tardior velociorem post se relinquat, quomodo
lumen accipiat aut perdat, quae causa inducat noctem, quae reducat
diem: illuc eundum est ubi ista propius aspicias.
fruiti sumus: fruor takes abl. | attollat
... ordinet ... revocet .... cluserit ... fecerit ... :
subjunctives in indirect questions. | sui: objective
genitive dependent on finem: nature is the completion of
itself. | vadere ... stare ... decurrere ... :
infinitives in indirect statements. | praetereat ...
relinquat ... accipiat ... perdat ... inducat ... reducat ...
: subjunctives in indirect questions. | eundum est:
passive periphrastic. | aspicias: subjunctive in relative
clause of characteristic.
10. But even if there is nothing after this life, by
becoming wise, we will have equalled a god. Here, the 'adversarius'
character speaking with Seneca is replaced by the 'sapiens,' the
stoic wise person. Also note that Seneca here rejects the idea that
we live well for the sake of an afterlife: if there is one, it is
just an added bonus.
[10] 'Nec hac spe' inquit sapiens ille 'fortius exeo, quod patere
mihi ad deos meos iter iudico. Merui quidem admitti et iam inter
illos fui animumque illo meum misi et ad me illi suum miserant.
Sed tolli me de medio puta et post mortem nihil ex homine restare:
aeque magnum animum habeo, etiam si nusquam transiturus excedo.'
Non tam multis vixit annis quam potuit.
hac spe: abl. of cause. | fortius: compar.
adv. | exeo: euphemistic for "die," just as English
"depart." | quod: "because." | patere ... iter:
acc. + infinitive in indirect statement dependent on iudico.
| admitti: pres. pass. inf. dependent on merui.
| fui: the tense has shifted: the sapiens has
now died and is addressing Seneca: hence the tenses of fui
and misi and miserant. | illo: sc. loco:
an adverial use of illo synonymous with illuc or ad
+ acc. (cf. ille in Lewis and Short, sense II.B.d.2).
| tolli me ... puta ... nihil ... restare: indirect
statement dependent on puta "suppose." | transiturus:
fut. act. part., modifying subject of excedo (another
euphemism for "die").
11. Seneca explains the differences between a long, empty
life and a short, good life again, this time through a metaphor of
books. The Tanusius Seneca mentions is most likely Tanusius Geminus,
a historian of Rome who lived around the same time as Cicero. His
works have been lost to us, and not much is known about them, except
for a fragment found in Suetonius. Seneca seems to imply here that
they are overly long (and perhaps not of the best quality: he does
not say 'what they are called,' but the implication is nothing
good).
[11] Et paucorum versuum liber est et quidem laudandus atque
utilis: annales Tanusii scis quam ponderosi sint et quid vocentur.
Hoc est vita quorundam longa, et quod Tanusii sequitur annales.
laudandus: gerundive, modifying liber. | annales Tanusii:
this phrase is 'proleptic' in that it occurs before its proper
place, which would be in the relative clause. A commonly cited
example is "the lilies of the field" in "consider the lilies of the
field, how they grow." | sint and vocentur:
subjunctives in indirect questions.
12. In closing, Seneca points out that our lives are short,
whether we die early or in old age, and that it may not be better to
die at the end of a wretched experience than at the beginning:
consider being a gladiator in the games, he says.
[12] Numquid feliciorem iudicas eum qui summo die muneris quam
eum qui medio occiditur? numquid aliquem tam stulte cupidum esse
vitae putas ut iugulari in spoliario quam in harena malit? Non
maiore spatio alter alterum praecedimus. Mors per omnis it; qui
occidit consequitur occisum. Minimum est de quo sollicitissime
agitur. Quid autem ad rem pertinet quam diu vites quod evitare non
possis? Vale.
feliciorem: compar. adj. modifying eum. Later,
quam eum depends on it. | muneris: as often, the sense
of munus here is "the gladiatorial games." | summo
die ... medio: abl. of time at which. | occiditur:
take with both qui-clauses. | stulte:
adv. with cupidum, which takes vitae. | iugulari:
perf. pass. complementary infinitive dependent on malit.
| malit: subj. in result clause. | alter
alterum praecedimus: the verb is plural to match
the thought, although the subject alter is singular. Compare
probably correct English "we each one of us go there." |
maiore spatio: abl. of degree of difference.
| ad rem pertinet: "is it relevant." | quam:
conj., "how,"modifying diu and introducing indirect
question. | vites and possis: subj.'s in
indirect questions
Vocabulary
accedo, accedere, accessi, accessum, go/come to
accipio, accipere, accepi, acceptum, receive, get
actus, -us, m., act, action
adhuc, up to this point
adiicio, adiicere, adieci, adiectum, augment, increase
admitto, admittere, admisi, admissum, be allowed in, give access
adversus, prep., toward, vis-à-vis
aeque, equally
aequitas, -atis, f., evenness
aequus, -a, -um, fair, even, just
aetas, -atis, f., life, lifetime; age; time
aevum, -i, n., eternity
ago, agere, egi, actus, proceed
ago, agere, egi, actus, spend, pass (time); give thanks (with
gratias)
alienus, -a, -um, another’s, belong to another
aliquando, sometimes
alter, altera, alterum, the other, another, other
amicus, -i, m., friend
amplissimus, -a, -um, most ample, most spacious, most roomy
an, whether, or (introduces questions)
animus, -i, m., spirit, soul
annalis, -is, m., yearly chronicle
annus, -i, m., year
ante prep. + acc., before
apto (1), adapt, fit, adjust, apply
arbor, -oris, m., tree
aspicio, aspicere, aspexi, aspectum, look at, behold
at, but
atque, and
attingo, attingere, attigi, attactum, reach, attain
attollo, attollere, lift up, raise up, elevate
audacter, boldly
avidus, -a, -um, eager, longing
beatus, -a, -um, blessed, happy
bene, well
censeo, censere, censui, censum, reckon, put on a census list;
judge, think, suppose (among many other meanings)
cesso (1), cease, stop
ceterus, -a, -um, the rest, the remaining
cito, swiftly
civis, civis, m., citizen
cludo, cludere, clusi, clusus (alternate form of claudo), close
cognitio, cognitionis, f., thought, understanding
conloco (1), invest
consequor, consequi, consecutus, follow
contemptor, -oris, m., disdainer, despiser
contingo, contingere, contigi, contactus, (+dat.), fall to, happen
to
continuus, -a, -um, continual
corpus, corporis, n., body
cotidie, daily
cupidus, -a, -um, desirous
curo (1), take care, worry about
cursus, -us, m., course, journey, path
debeo, debere, debui, debitus, ought, should; owe
decurro, decurrere, decucurri, decursum, run down, move down;
traverse
desidero (1), miss, feel the absence of (+acc.)
desum, deesse, defui, be lacking, fail
dies, -i, m., day
diu, diutius, diutissime, adv., long, longer, longest
emetior, emetiri, emensus, measure out
emico, emicare, emicui, emicatum, flash forth
enim, conj., for
epistula, -ae, f., letter
eveho evehere, evexi, evectum, promote, life up, raise up
evito (1), avoid
excedo, excedere, excedi, excessum, die, leave
exemplar, -aris, n., pattern, model, example
exeo, exire, exi(v)i, exitus, leave
exequor, exequi, executus est, attain, fulfill
exigo, exigere, exegi, exactum, demand, require
exigo, exigere, exegi, exactus, lead, spend (time)
extendo, extendere, extendi, extensus, lengthen, increase
externus, -a, -um, external
fatum, -i, n., fate
felix, felicis, happy, fortunate
felix, felicis, happy, fortunate
filius, -i, m, son
finis, finis, m., goal, end
forte, perhaps
fortis, forte, brave, strong
fortuna, -ae, f., fortune, luck
fruor, frui, fructus/fruitus, enjoy (+ abl.)
fulgor, -oris, m., lightning; flash
fungor, fungi, functus, use, employ (+ abl.)
glorior (1), boast, brag, vaunt
gravis, e, heavy, serious, onerous
habitus, -us, m., stature, appearance, bearing
harena, -ae, f., sand (of the arena)
homo,hominis, m., human
humanus, -a, -um, human
iam, at this point (in time)
ideo, therefore, for that reason
ignobilis, -e, undistinguished, base, unknown
illuc, to there, thither
immo, nay, on the contrary
impetus, -us, m., motion, vigor, force
impleo, implere, implevi, impletus, fill
incido, incidere, incidi, incisum, cut into; interrupt
induco inducere, induxi, inductus, bring on, lead in
inertia, -ae, f., inactivity; ignorance
inperfectus, -a, -um, incomplete
inputo (1), reckon, attribute, count something (acc.) as a credit to
(dat.)
inter, prep. + acc., between
interest, is the difference
interrogo (1), ask
intersit
invenio, invenire, inveni, inventus, find, discover
itaque, thus
iter, itineris, n., path, way, journey
iudico (1), decide, judge
iugulo (1), slit the throat, slay, murder
iunior, comparative of juvenis, young
iuvo (1), delight, gratify, please, cause joy to (+ acc.)
laudo (1), praise
liber, libri, m., book
licet, although
licet, licere, licuit, licitus, it is permitted
longissimus, -a, -um, most distant, longest
lumen, luminis, n., light
luna, -ae, f., moon
lux, lucis, f., light
malo, malle, malui, prefer
maximus, -a, -um, greatest
medium, -i, n., the presence of all, the public, the communit
melior, melius, better
memoria, -ae, f., recollection, memory
mereo, merere, meritus, merui, deserve, earn
merito, adverbial, rightly, deservedly
metior, metiri, mensus, measure
minimus, -a, -um, least, smallest
minor, minus, lesser, smaller
mitto, mittere, misi, missum, send
modus, -i, m., measure
morior, moriri, mortuus est, die
moror (1), delay,
mors, mortis, f., death
multum, adverb, a great deal, much
mundus, -i, m., world
munus, muneris, n., the game, public show, spectacle, gladiatorial
combat
nam, conjunction, for
nascor, nasci, natus sum, be born
natura, -ae, f., nature
negotium, -i, n., business
nemo, neminis, no one
nox, noctis, f., night
nubila, -orum, n. pl., clouds
numero (1), count, number, reckon, compute
numerus, -i, m, number; set, group
numquid (marks the beginning of a question, but usually needs no
translation)
nusquam, nowhere
obeo, obire, obi(v)i, obitus, die
obiurgo (1), repraoch, chide, scold
obsecro (1), pray, beg
occido, occidere, occisi, occisum, kill, slay
octoginta, 80
officium, -i, n., duty
opus est, there is need of (+abl.)
ordino (1), arrange, set in order
ostendo, ostendere, ostendi, ostensum, show
pareo, parere, parui, paritus, (+dat), obey; submit, yield; pay
attention to
pars, partis, f., part
pateo, patere, patui, extend, fill space; lie open
pauci, paucorum, few
pendeo, pendere, pependi, pensus, weigh
per, through (+ acc.)
perdo, perdere, perdidi, perditum, lose; dissipate, squander
pereo, perire, perivi, peritus, die
perfectus, -a, -um, complete
persona, -ae, f., character, personality
pertineo, pertinere, pertinui, pertain to (+ ad + acc.)
pervenio, pervenire, perveni, preventum, reach, arrive at (+ ad +
acc.)
philosophus, -i, m., philosopher
plenus, -a, -um, full
ponderosus, -a, -um, weighty, heavy
pono, ponere, posui, positum, place, put, establish
possum, posse, potui, be able
post, prep. + acc., after
posteri, -orum, m.pl., coming generations, descendants, posterity
potestas, -atis, f., power, ability
praecedo, praecedere, praecessi, praecessum, precede, go before
praeter, prep. + acc., by, alongside, beyond
praetereo, praeterire, praeterivi, praeteritum, go by, go past
praeteritus, -a, -um, gone by, past
praetervehor, praetervehi, praetervectus, be borne past, drive by,
go by
pretiosus, -a, -um, precious, costly
principium, -i, n., beginning
promitto, promittere, promisi, promissum, promise
propius, nearer
puto (1), think, suppose
quaero, quaerere, quaesivi, quaesitum, ask
qualis, quale, of which sort, such
quam, adv., how
quamdiu, how long
quando, interrog., when
quantuluscumque, quantulumcunque, quantulacumque, whatever little
bit
quantus, -a, -um, of which/such amount, of which/such degree
quare, why
quemadmodum... sic, just as ... so
queror, queri, questus, complain, gripe
quid, why, how
quidem, indeed
quod, that, the fact that; because
quomodo, how; as
quousque, to where, for what, how long
rapio, rapere, rapui, raptus, take, seize
recuso (1), refuse
reddo, reddere, reddidi, redditus, give x (acc.) to y (dat.);
make, render x (acc.) y (also acc.)
reduco, reducere, reduxi, reductus, bring back
relinquo, relinquere, reliqui, relictus, leave behind, abandon
repono, reponere, reposui, repositus, place back, put back, restore
res, rei, f., thing, affair, matter
resto, restare, resteti, restitus, remain, be left
revoco (1), call back
sapiens, sapientis, wise
sapientia, -ae, f., wisdom
satis, enough, sufficiently
scio, scire, scivi, know
senectus, -utis, f., old age
sequor, sequi, secutus sum, follow
serenus, -a, -um, clear, fair (of weather)
sero, late
sidus, sideris, n., star
similis, -e, like, similar to
sol, solis, m., sun
soleo, solere, -, solitus, be wont to, be accustomed to
sollicitus, -a, -um, worried
spatium, -i, n., extension, extent; space
spes, spei, f., hope
spoliarium, -i, n., place where dead gladiators were stripped of
their clothes
stipendium, -e, n., wages, pay
sto, stare, steti, status, stand; stand still
stultus, -a, -um, foolish, stupid
summus, -a, -um, greatest
supersum, superesse, superfui, be in excess, be in abundance
tamen, nevertheless; however
tamquam, as if
tardus, -a, -um, slow
tempus, -oris, n., time
tenebrae, -arum. f. pl., darkness
terra, -ae, f., earth
tollo, tollere, sustuli, sublatus, remove
transeo, transire, transi(v)i, transitus, go across, transfer
transfero, transferre, transtuli, translatus, carry across; transfer
transilio, transilire, transilivi/transilui, leap over, jump over
transmitto, transmittere, transmisi, transmissus, pass, spend (time:
synonymous with ago in this sense)
ultimus, -a, -um, last
unde, whence
usquam, anywhere, at any place
usque, up to, all the way to
utilis, -e, useful
utique, in any case
utor, uti, usus est, experience (this word has many meanings, the
core of which is “use, emply”: often, one must “massage” it into
good English: in this letter, it means “experience, enjoy”)
utrum, whether (often introducing indirect question)
vado, vadere, go, move
valeo, valere, valui, be well, be strong
validus, -a, -um, strong, robust
vegetus, -a, -um, invigorating, lively
velocior, velocius, faster
velocitas, -atis, f., speed
velut, as
versus, -us, m., verse
vicis (gen.: the nominative does not occur), alternation,
succession, change
vigesco, vigescere, vigui, thrive, grow lively
viridis, -e, green; young
vita, -ae, f., life
vito (1), avoid
vivo, vivere, vixi, victus, live
voco (1), call, name, summon