Commentary on Att. 14.13B
Commentary by Nate Carney, edited by Jacques Bailly
Text:
Scr. in Puteolano vi Kal. Mai. an. 44
Cicero Antonio cos. S.D.
(1) Quod mecum per litteras agis unam ob causam mallem coram
egisses; non enim solum ex oratione, sed etiam ex vultu et oculis
et fronte, ut aiunt, meum erga te amorem perspicere potuisses. (2)
nam cum te semper amavi, primum tuo studio, post etiam beneficio
provocatus, tum his temporibus res publica te mihi ita commendavit
ut cariorem habeam neminem. (3) litterae vero tuae cum amantissime
tum honorificentissime scriptae sic me adfecerunt ut non dare tibi
beneficium viderer sed accipere a te ita petente ut inimicum meum,
necessarium tuum, me invito servare nolles, cum id nullo negotio
facere posses.
(4) Ego vero tibi istuc, mi Antoni, remitto atque ita ut me
a te, cum his verbis scripseris, liberalissime atque
honorificentissime tractatum existimem, idque cum totum, quoquo
modo se res haberet, tibi dandum putarem, tum do etiam humanitati
et naturae meae. (5) nihil enim umquam non modo acerbum in me fuit
sed ne paulo quidem tristius aut severius quam necessitas rei
publicae postulavit. (6) accedit ut ne in ipsum quidem Cloelium
meum insigne odium fuerit umquam, semperque ita statui, non esse
insectandos inimicorum amicos, praesertim humiliores, nec his
praesidiis nosmet ipsos esse spoliandos.
(7) Nam de puero Clodio tuas partes esse arbitror ut eius
animum tenerum, quem ad modum scribis, iis opinionibus imbuas ut
ne quas inimicitias residere in familiis nostris arbitretur. (8)
contendi cum P. Clodio cum ego publicam causam, ille suam
defenderet. (9) nostras concertationes res publica diiudicavit.
(10) si viveret, mihi cum illo nulla contentio iam maneret. (11)
qua re, quoniam hoc a me sic petis ut, quae tua potestas est, ea
neges te me invito usurum, puero quoque hoc a me dabis, si tibi
videbitur, non quo aut aetas nostra ab illius aetate quicquam
debeat periculi suspicari aut dignitas mea ullam contentionem
extimescat, sed ut nosmet ipsi inter nos coniunctiores simus quam
adhuc fuimus. (12) interpellantibus enim his inimicitiis animus
tuus mihi magis patuit quam domus. (13) sed haec hactenus.
(14) Illud extremum: ego quae te velle quaeque ad te
pertinere arbitrabor semper sine ulla dubitatione summo studio
faciam. (15) hoc velim tibi penitus persuadeas.
Introduction
Before inviting Sex. Cloelius back to Rome, Antony had written to
Cicero to ask for his assent. Cloelius had been exiled in 52 (eight
years previous to this letter) after the murder of P. Clodius, whose
freedman and lieutenant he was. Cicero was on hostile terms with
both during the political conflicts of the 50s. Cicero and Antony
would themselves be in open contention soon after this letter was
composed.
Index nominorum
Sextus Cloelius (? - ?): He was a freedman and lieutenant of P.
Clodius maior, exiled after the latter’s murder in 52BCE, and the
subject of Antony’s initial letter.
P. Clodius maior (93 - 52 BCE): Formerly a supporter of Cicero, e.g.
in the trial against Catiline; subsequently, in 62, Cicero helped in
the prosecution against Clodius over the so-called ‘Bona Dea’
scandal; later, in 60-59BCE, Clodius legally lowered his rank to
plebeian to become tribune and began a campaign against Cicero,
leading to Cic.’s exile (58-57BCE). Cic.’s Pro Milone (52BCE) was
written in defense of Milo, whose supporters violently clashed with
Clodius, ultimately leading to the latter’s death.
P. Clodius minor (c. 60 - after 30 BCE) son of P. Clodius maior, and
Antony’s stepson (Antony had married P. Clodius maior’s former wife,
mother of P. Clodius minor).
Bibliography:
D.R. Shackleton Bailey, Cicero: Select Letters, Cambridge,
1980.
Commentary
[1] Quod mecum per litteras agis unam ob causam
mallem coram egisses; non enim solum ex oratione, sed etiam ex
vultu et oculis et fronte, ut aiunt, meum erga te amorem
perspicere potuisses. nam cum te semper amavi, primum tuo studio,
post etiam beneficio provocatus, tum his temporibus res publica te
mihi ita commendavit ut cariorem habeam neminem.
Quod: ‘that which’ a 'linking relative' w/antecedent omitted.
| mallem: imperfect subj., potential force. | egisses,
potuisses: pluperfect subjunctives, semi-independent past
contrary-to-fact subjunctives dependent on mallem. | ex
vultu et oculis et fronte, ut aiunt: identifies this as
a common saying: variations of combinations of the elements vultus,
frons, and oculi (or synonyms: sometimes also verba
or vox) are found frequently in Cicero: cf. ad
Quint. Frat. 1.1.15.7 (frons, oculi, vultus) and
de Fato 10.11 (oculis, vultu, fronte). | non
solum…sed etiam. Syntactical structures such as this mark
Cicero's precise, careful style; such adverbial phrases are key to
holding together the framework of a sentence or statement, and help
the reader make quick sense of the material. |
cum…tum: ‘just as…so’; ‘as…so’.: construction used three
times in this letter within the first four sentences. cum
appears nine times in this letter: thrice in the present cum…tum
construction, thrice meaning ‘with’, once as concessive (sent. 3),
and twice as causal (4, 7). | ita…ut: ‘so…such that.’
Another helpful construction to make quick sense of the syntax:
these words are indications of a result clause whose verb ‘habeam’
is thus in the subjunctive.
[2] litterae vero tuae cum amantissime tum
honorificentissime scriptae sic me adfecerunt ut non dare tibi
beneficium viderer sed accipere a te ita petente ut inimicum meum,
necessarium tuum, me invito servare nolles, cum id nullo negotio
facere posses.
Syntactical structure similar to the previous sentence: cum…tum
then sic…ut. | litterae vero tuae cum amantissime tum
honorificentissime scriptae: subject of the sentence. |
sic…ut: introduces a result clause: hence viderer
subjunctive in secondary sequence imperfect expressing simultaneous
time relative to the leading verb adfecerunt. An additional
reason why viderer is subjunctive might be (it's hard to
prove) that it has independent potential force and so means "I might
seem." | a te ita petente ut…nolles: ita
prepares the way for the ut clause: here, ita petente
... ut means something like "asking within the following
limit, namely that" (see sense 34 of ut in OLD). |
me invito: conditional abl. absolute, ‘if I am unwilling’:
when translating an abl. abs., often one must decide between
temporal, causal, concessive, or other senses. | cum:
concessive force ("although"), and hence subjunctive; secondary
sequence because of leading verb adfecerunt. | nullo
negotio: "without effort."
[3] Ego vero tibi istuc, mi Antoni, remitto atque ita ut
me a te, cum his verbis scripseris, liberalissime atque
honorificentissime tractatum existimem, idque cum totum, quoquo
modo se res haberet, tibi dandum putarem, tum do etiam humanitati
et naturae meae. nihil enim umquam non modo acerbum in me fuit sed
ne paulo quidem tristius aut severius quam necessitas rei publicae
postulavit. accedit ut ne in ipsum quidem Cloelium meum insigne
odium fuerit umquam, semperque ita statui, non esse insectandos
inimicorum amicos, praesertim humiliores, nec his praesidiis
nosmet ipsos esse spoliandos.
The first sentence is somewhat complex, best outlined. Each
indentation is a level of subordination:
- Ego vero tibi istuc, mi Antoni, remitto (first main
clause)
- atque ita (sc. remitto: either an afterthought
belonging with the previous clause or an independent second
clause)
- ut me a te..., (result clause begun; within the
result clause is a bit of indirect speech with me as
subject, tractatum (esse) as infinitive)
- cum his verbis scripseris, (causal cum
clause modifying existimem clause)
- liberalissime atque honorificentissime tractatum
existimem, (result clause completed)
- idque cum totum..., (begin a bipartite main clause cum...
tum... with adverbial id 'at that' shared between
them)
- quoquo modo se res haberet, (indirect question or
perhaps parenthetical clause with potential subjunctive:
attached loosely to the clause it is in)
- ...tibi dandum putarem, (complete first part of idque
cum totum clause: putarem independent potential
subjunctive, and has indirect speech totum tibi dandum (esse)
dependent on it)
- tum do etiam humanitati et naturae meae. (second part
second main clause)
remitto: OLD sense 14 is "forgo one's rights in the
matter, overlook, forgive" ("w. dat. of beneficiary"); Antony gave
Cicero the authority to continue or stop punishing Cloelius, and
Cicero hereby forgoes his right to continue the punishment. | in
me: in me could mean "against me," but here the
context demands "within me": after acknowledging Antonius’ honorable
gesture, Cic. makes it clear that he has not been overly harsh
against his opponents. | accedit ut: in Latin, the ut
clause is nominal and the subject of accedit. But as an
English translation, one almost wants to translate ‘it just so
happens that…’ | meum insigne odium: perhaps sarcastic and
revealing that Cicero perceives he has a false reputation for
severity. | fuerit: perf. subj. in substantive clause of
result. | umquam: note the emphasis: umquam has been
used twice in two sentences now. | statui: introduces
indirect statement: esse insectandos and esse spoliandos.
| inimicorum amicos: e.g. Cloelius, the friend of Cic.’s
enemy, P. Clodius. | nec his praesidiis nosmet ipsos esse
spoliandos: Cicero seems to be saying that it would be
mutually beneficial were there a principle of not harming another's
friends/clients/subordinates. More subtly, Cicero may not want to
deprive himself of the possible eventual support which his enemies'
friends might give to him. A further point might be that Cicero does
not want his own supporters to be attacked by his own enemies and so
does not attack their supporters. In any case, Cicero's calculation
is practical.
[4] Nam de puero Clodio tuas partes esse arbitror ut eius animum
tenerum, quem ad modum scribis, iis opinionibus imbuas ut ne quas
inimicitias residere in familiis nostris arbitretur. contendi cum
P. Clodio cum ego publicam causam, ille suam defenderet. nostras
concertationes res publica diiudicavit. si viveret, mihi cum illo
nulla contentio iam maneret.
tuas partes: ‘your role.’ | ut…imbuas: a final noun
clause (i.e., indirect command) describing what Cicero thinks
Antonius’ ‘partes’ are. | iis: Bailey suggests in Cicero:
Select Letters that is is often used where English
would use ‘such’. | ut ne…arbitretur: it is hard to
determine whether this is (a) a continuation of Cic.’s advice, and
hence a final noun clause/indirect command, or (b) a purpose clause.
The clause is amenable to both: (a) ‘Imbue him (i.e. encourage
him) not to think there are any hostilities…’, or (b) ‘Imbue him
with such opinions in order that he not think…’. | cum (a):
‘with’ | cum (b): causal, and hence subjunctive defenderet.
| res publica diiudicavit: the reference might be to Cicero's
recall from exile or some other decision or it may more loosely
refer to Clodius’ murder. | viveret ... maneret: A
straightforward (i.e. easily identified) present contrary-to-fact
conditional, as indicated by the two imperfect subjunctives. Cicero
claims not to hold grudges.
[5] qua re, quoniam hoc a me sic petis ut, quae tua
potestas est, ea neges te me invito usurum, puero quoque hoc a me
dabis, si tibi videbitur, non quo aut aetas nostra ab illius
aetate quicquam debeat periculi suspicari aut dignitas mea ullam
contentionem extimescat, sed ut nosmet ipsi inter nos
coniunctiores simus quam adhuc fuimus. interpellantibus enim his
inimicitiis animus tuus mihi magis patuit quam domus. sed haec
hactenus. Illud extremum: ego quae te velle quaeque ad te
pertinere arbitrabor semper sine ulla dubitatione summo studio
faciam. hoc velim tibi penitus persuadeas.
First, another somewhat complex sentence perhaps best outlined:
- qua re ... , (begin main clause)
- quoniam hoc a me sic petis (causal clause modifying dabis)
- ut ... , (begin result clause: cf. §2 note on a
te ita petente ut…nolles)
- quae tua potestas est, (relative clause:
"such is your power")
- ... ea neges (completion of result clause; ea
is abl. with the indirect speech te usurum (esse))
- te ... (begin indirect speech dependent on neges)
- me invito (concessive abl. abs.)
- ... usurum, (comletion of indirect speech)
- ... puero quoque hoc a me dabis, (completion of main
clause)
- si tibi videbitur, (protasis to main clause)
- non quo aut aetas nostra ab illius aetate quicquam debeat
periculi suspicari (first rejected reason)
- aut dignitas mea ullam contentionem extimescat, (second
rejected reason)
- sed ut nosmet ipsi inter nos coniunctiores simus (real
reason given as purpose clause)
- quam adhuc fuimus. (comparative clause)
ea: ablative with usurum. | puero quoque hoc a me
dabis: hoc refers to the granted request. Cic. very
aptly balances an acknowledgement of the respect Antony has shown
him with an insistence that it is his act. | videbitur:
"seems good": sometimes videor means not just 'seem' but
'seem good/right.' | non quo aut…aut…sed ut: OLD
quo2 lists the following as typical: non quo
‘because’ with subjunctive of a rejected reason + sed quo
with subjunctive of the reason presented as real. Here, aut ...
aut lists two reasons which Cicero denies, and sed ut
introduces Cicero's real reason in a purpose clause (in lieu of the
OLD's more typical causal quo clause). |
periculi: partitive genitive with quicquam. |
nosmet ipsi: referring to Cicero and P. Clodius minor. |
interpellantibus … inimicitiis: ablative absolute referring to
the disrupting hostilities of the time. | domus:
Antonius’ household, which includes P. Clodius minor: the meaning of
domus could be literal, but seems more broadly conceived. |
hactenus: ‘no further’. | quae ... quaeque: relative
pronouns with omitted antecedent. The antecedent is the object of faciam,
as in English "I will do what you want." | arbitrabor:
this verb must be understood with both relative clauses introduced
by quae and quaeque. | summo studio:
ablative of manner. | velim: potential subj. | persuadeas:
'semi-independent' subjunctive, which is like the subjunctive in
indirect command (or rather a request) - ‘velim ut’ is the
idea. Woodcock in A New Latin Syntax, §142, p. 103: ‘The
omission of the conjunction ut is not very common in
literary Latin, except in indirect reports of speeches. It is
commoner in the familiar or conversational style.’
Vocabulary
accedo, accedere, accessi, accessum: approach; happen; but accedit
can, with an ut clause as subject, mean "be added,"
"come in addition."
acerbus, a, um: harsh, bitter; violent, severe; oppressive
accipio, accipere, accepti, acceptum: receive, accept
adficio, adficere, adfeci, adfectum: affect
adhuc: up to now
aetas, aetatis, f.: age
ago, agere, egi, actum: do, transact
aio, aiere, -, - : say, assert, affirm
amantissime: most lovingly
amicus, i, m: friend
amo (1) : love
amor, oris, m: love
animus, i., m: mind, spirit
arbitror, arbitrari, arbitratus sum: judge; witness, observe
beneficium, i, n.: benefit, favor, kindness
carior, carius: more dear, more beloved
causa, ae, f.: cause
commendo, commendare, commendavi, commendatus: commend, recommend
coram: face to face
concertatio, onis, f: controversy, dispute; wrangling
coniunctior, coniunctius: closer, more connected
contendo, contendere, contendi, contentum: contend with, fight
contentio, onis, f: rivalry; tension; controversy, dispute
debeo, debere, debui, debitum: ought, should
defendo, defendere, defensi, defensum: defend
dignitas, atis, f.: esteem, standing, rank; dignity
diiudico, diiudicare, diiudicavi, diiudicatus: decide, settle;
adjudicate, judge; distinguish, discern
do, dare, dedi, datum: give, grant, concede, allow
dubitatio, onis, f.: hesitation
enim: for
erga: toward
etiam: even
existimo, existimare, existimavi, existimatus: think, suppose;
estimate, judge, consider
extimesco, extimescere, extimui, - : dread, be frightened
extremus, a, um: situated or occurring at the end (last thing)
facio, facere, feci, factus: do, make, etc.
familia, ae, f: household
frons, frontis, f: brow, countenance
habeo, habere, habui, habitum: have, hold; consider
hactenus: thus far; to this point and no further; as far as this; so
far; so much for
honorificentissime: most honorifically
humanitas, atis, f.: humanity, human nature; kindness; culture
humilior, humilis: lower; humbler, weaker
iam: at this time
imbuo, imbuere, imbui, imbutum: imbue
inimicitia, ae, f.: hostility; enmity
inimicus, i, m.: enemy
insector, insectari, insectatus sum: pursue, harrass
insignis, insigne: distinguished, remarkable, prominent
inter: among, between
interpello, interpellare, interpellavi, interpellatum: interrupt,
disrupt; obstruct, impede; annoy
invitus, a, um: unwilling
istuc: thither, to you, in that direction
ita: thus, so
liberalissime: most freely, generously, liberally
litterae, arum f: letter
magis: more
malo, malle, malui, - : prefer
maneo, manere, mansi, mansum: remain, endure
modo: just, only, provided that
modus, i., m: way, method; limit
nam: for
natura, ae f: nature
necessarius, i, m.: relative, kinsman, connection, client
necessitas, atis, f.: compulsion, exigency; need
nego (1) : deny
negotium, i, n.: difficulty, trouble
nemo, neminis, m/f: nobody, no one, no man
nihil: nothing
nolo, nolle, nolui, - : be unwilling, want not, refuse
nosmet: emphatic form of nos, ‘we our very selves’
ob: due to
oculus, i, m.: eye
odium, i, n.: hatred
opinio, onis, f.: opinion, report
oratio, onis, f.: speech, discourse
pars, partis, f.: part, share; function, duty
pateo, patere, patui, - : be open, accessible
paulus: little
penitus: inwardly, inside, thoroughly
persuadeo, persuadere, persuasi, persuasum: persuade, convince
peto, petere, petivi, petitum: seek; ask
periculum, i, n.: risk, danger
perspicio, perspicere, perspexi, perspectum: perceive or discern
clearly
pertineo, pertinere, pertenui,- : belong, relate, pertain to
possum, posse, potui,- : be able
postulo, postulare, postulavi, postulatum: ask, demand; claim; need,
require
potestas, atis, f.: power, capacity (including ‘right,
jurisdiction’)
praesertim: especially
praesidium, i, n.: defense, help, guard
primum: first
provoco, provocare, provocavi, provocatus: call forth, provoke
(move, stir)
publicus, a, um: public
puer, i, m: boy
puto, putare, putavi, putatum: think, consider
quem ad modum: in what manner
quo modo: ‘in which way’, how
quoniam: since
quoque: also
remitto, remittere, remisi, remissum: grant, allow, concede
res, ei, f. : affair, thing
resideo, residere, resedi, resessum: reside, linger
scribo, scribere, scripsi, scriptum: write
semper: always
servo, servare, servati, servatus: preserve, protect, watch over
severior, severius: more severe, serious, grave
sic: thus
sine: without
spolio, spoliare, spoliavi, spoliatum: strip, pillage, plunder
statuo, statuere, statui, statutum: decide, make up (mind)
studium, i, n: eagerness, zeal, concern
summus: highest, greatest
suspicor, suspicari, suspicatus sum: mistrust, suspect
tempus, oris, n. : time, season
tener, a, um: young, sensitive
totus, a, um: whole, all, entire, every part; all together
tracto, tractare, tractavi, tractatum: handle, manage, treat
tristior, tristius: sadder
umquam: ever
utor, uti, usus sum: use (takes abl.)
verbum, i, n.: word
vero: truly
video, videre, visi, visum: see; (passive) seem; seem good
vivo, vivere, vixi, victum: live
volo, velle, volui, - : want, desire, intend
vultus, us, m.: expression, appearance; face