Latin Texts for Latin Day 2007 Probationes

The first set of readings (all from Columella) are for the Juniors.
Note: there are Greek dog names in the text. If they show up as gibberish, that means that the operating system or the program being used to view them is not compatible with unicode Greek. Apologies.
The Seniors are responsible for both sets of readings (i.e. both the Columella readings and the Horace Sermones 2.6 passage).

For each set of readings, a complete vocabulary is provided.

LUCIUS JUNIUS MODERATUS COLUMELLA


On Working Dogs . . .
(Columella de Re Rustica 7.12.1)


    [nunc] de mutis custodibus loquar; quamquam canis falso dicitur mutus custos.  Nam quis hominum clarius aut tanta vociferatione bestiam vel furem praedicat, quam iste latratu?  quis famulus amantior domini?  quis fidelior comes?  quis custos incorruptior?  quis excubitor inveniri potest vigilantior?  quis denique ultor aut vindex constantior?  Quare vel in primis hoc animal mercari tuerique debet agricola, quod et villam et fructus familiamque et pecora custodit.
(Columella de Re Rustica 7.12.13)

  Nominibus autem non longissimis appellandi sunt, quo celerius quisque vocatus exaudiat: nec tamen brevioribus quam quae duabus syllabis enuntientur, sicuti Graecum est "σκύλαξ," Latinum "ferox," Graecum "λάκων," Latinum "celer": vel femina, ut sunt Graeca "σπουδή," "ἀλκή," "ῥώμη": Latina, "lupa," "cerva," "tigris." On Asses
(Columella de Re Rustica 7.1.2)

    Tum imprudentis custodis negligentiam fortissime sustinet: plagarum et penuriae tolerantissimus: propter quae tardius deficit, quam ullum aliud armentum.  Nam laboris et famis maxime patiens raro morbis afficitur.
On Rams
(Columella de Re Rustica 7.3.3)

    Habitus autem maxime probatur, cum est altus atque procerus, ventre promisso atque lanato, cauda longissima densique velleris, fronte lata, intortis cornibus: non quia magis hic sit utilis, (nam est melior mutilus aries) sed quia minime nocent intorta potius quam surrecta et patula cornua.
Vocabulary:

afficio, afficere, affeci, affectum, affect, influence
agricola, -ae, m., farmer
alius, alia, aliud, other
altus, -a, -um, tall
amans, amantis, participle/adj., loving
animal, animalis, n., animal
appello, appellare, appellavi, appellatum, call, name
aries, -etis, m., ram
armentum, -i, beast of burden
atque, and
aut, or
autem, nevertheless, however
bestia, -ae, f., animal, beast
brevis, breve, short
canis, canis, m. or f., dog
cauda, -ae, f., tail
celer, celeris, swift
cerva, -ae, f., doe or hind
clarus, -a, -um, loud
comes, comitis, m., companion
constans, -ntis, reliable,constant
cornu, cornus, n., horn
cum, when (conj.)
custodi, custodire, custodivi, custoditum, guard, protect
custos, custodis, m. or f., guardian
de + abl., from
debeo, debere, debui, debitum, ought (+ inf.)
deficio, deficere, defeci, defectum, fail, give out, weaken
denique, finally
densus, -a, -um, thick
dico, dicere, dixi, dictum, call, name
dominus, -i, m., master
duo, duae, duo, two (dat/abl pl. fem duabus)
enuntio, enuntiare, enuntiavi, enuntiatus, express, pronounce
exaudio, exaudire, exaudivi, exauditum, comply, pay heed, listen
excubitor, -oris, m., sentinel
falso, adv., wrongly
familia, -ae, f., family members and household staff
fames, famis, f., hunger
famulus, -i, m., servant
femina, -ae, f., female
ferox, ferocis, fierce
fidelis. -e, faithful
fortis, forte, hardy, strong
frons, frontis, f., forehead
fructus, -us, m., fruit; crop, harvest
fur, furis, m., thief
Graecus, -a, -um, Greek
habitus, -us, m., physical character
homo, hominis, m., human
imprudens, imprudentis, foolish
incorruptus, -a, -um, incorruptible
intortus, -a, -um, in-curving, twisting inwards
invenio, invenire, inveni, inventum, find, discover
iste, ista, istud, that
labor, laboris, m., work
lanatus, -a, -um, woolly
latus, -a, -um, broad
latratus, -us, m., barking
longus, -a, -um, long
loquor, loqui, locutus sum, speak
lupa, -ae, f., wolf
magis, adv., more
maxime, most, to the greatest degree
melior, melius, better
mercor, mercari, mercatus, buy
minime, least, to the least degree
morbus, -i, m., disease
mutilus, -a, -um, with stunted horns, hornless
mutus, -a, -um, mute
nam, for (causal)
nec, nor, and not, neither
negligentia, -ae, f., heedlessness, neglect
noceo, nocere, nocui, harm
nomen, nominis, n., name
nunc, now
patiens, -entis, enduring (of)
patulus, -a, -um, spreading
pecus, pecoris, n., livestock
penuria, -ae, f., scarcity
plaga, -ae, f., blow, abuse, beating
potius, rather
praedico (see dico), announce
primus, -a, -um, first: in primis, especially
probo, probare, probavi, probatus, approve
procerus, -a, -um, tall, lofty
promitto, promittere, promisi, promissus, project out
propter + acc., on account of, because of
quamquam, although
quam, than
quare, which is why, for which reason
quia, because
quis, quid, who?, what?
quisque, quaeque, quidque, each
quo (in a clause containing a comparative), so that (purpose: subjunctive verb)
raro, rarely
sed, but
sicuti (=sicut), as
surrectus, -a, um, upright, straight
sustineo, sustinere, sustinui, withstand, tolerate
syllaba, -ae, f., syllable
tantus, -a, um, so much, such (a)
tardus, -a, -um, late
tigris, -is, f., tiger
tolerans, tolerantis, able to endure, tolerant (of) (+gen.)
tueor, tueri, tuitus, maintain
tum, then
ullus, ulla, ullum, any
ultor, ultoris, m., avenger
ut, as
utilis,, -e, useful
vel, even
vellus, velleris, n., fleece
venter, ventris, m., stomach
vigilans, vigilantis, wakeful, watchful
villa, -ae, f., country residence
vindex, vindicis, m., defender
voco, vocare, vocavi, vocatum, call, summon
vociferatio, -onis., f., loud voice



Horace, Sermones 2.6 lines 73-end

Note: This poem is given three ways:
Students might find it easiest to translate the basic prose version first, then move to the prose version, and then move to Horace's original.

The vocabulary at the end should have every word in the poem, with the exception of very basic words such as me, mihi, longus, or sum. There are some essential grammatical items in the vocabulary (such as what case an intransitive verb takes).

Vocabulary
accipio, accipere, accepi, acceptus, receive, entertain
acinus, -i, m., grape, berry
adfero, adferre, attuli, adlatus, bring to
ador, adoris, emmer wheat (a coarse form of wheat)
aevum, -i, n., time, lifetime
agito (1), debate
ago, agere, egi, actus, play, act (a role as an actor)
agrestis, e, rural, of the fields
aio, say, claim
altus, -a, -um, high, tall
ambo, nom., both
amicitia, -ae, f., friendship
amicus, -a, -um, friendly: amicus, -i, m./amica, -ae, f., friend
an, or, whether
anilis, -e, old womanly, old wives'
anima, -ae, f., soul, life
animus, -i, m., mind, soul, life
aridus, -a, -um, dry
artus, -a, -um, tense, tight
asper, aspera, asperum, coarse, unrefined
attentus, -a, -um, attentive, heedful
aut, or: aut...aut..., either...or...
avena, -ae, f., oat
aveo, avere, be eager to
beatus, -a, -um, happy
brevis, breve, short, brief
caelum, -i, n., heaven
candeo, candere, candui, gleam, glisten
canis, canis, m. or f., dog
canistrum, -i, n., basket
carpo, carpere, carpsi, carptum, pluck, gather, seize
cavum, -i, n., hole, burrow
cavus, -a, -um, hollowed out, hollow
cena, -ae, f., meal
cicer, ciceris, n., chick-pea
circa, in the phrase quocirca (often written as one word), which is why
coccum, -i, n., scarlet dye
comes, comitis, m., f., companion
conclave, conclavis, n., room (in a house)
continuo , continuare, continuavi, continuatum, set out in succession
conviva, -ae, m., f., companion, guest
credo, credere, credidi, creditum, believe, trust (+dat.)
cubo, cubare, cubui, cubitum, lie down
cum (conj., when, since, although
cupio, cupere, cupivi, cupitum, desire
curro, currere, cucurri, cursum, run
cursito, cursitare, cursitavi, cursitatum, run around, keep running
daps, dapis, f., feast, meal, banquet
dens, dentis, m., tooth
dico, dicere, dixi, dictum, say; call, name
divitiae, -arum, f. pl., wealth, riches
domus, -us, f., house, home (the declension is an irregular and inconsistent mix of second and fourth declension endings)
dorsum, -i., n., ridge, ridgeline
dum, while
eburnus, -a, -um, ebony
edo, esse, edi, esum, eat
ergo, therefore
esset, from edo, esse, edi, esum, eat
exanimis, -e, half dead
excutio, excutere, excussi, excussum, knock out, shake out
exsilio, exsilire, exsilui, spring up, leap up
exstructus, -a, -um, towering
fabella, -ae, f., tale
fastidium, -i, n., aversion, squeamishness
ferculum, -i, n., tray
ferens, present participle of fero
ferus, -a, -um, wild
fertur, from fero, ferre, tuli, latus, report (the basic meaning is "carry")
frustum, -i, n., crumb
fuga, -ae, f., escape
fungor, fungi, functus sum (+abl.), perform, discharge; undergo, experience
garrio, garrire, garrivi, jabber on, talk nonsense
gaudeo, gaudere, gavisus sum, enjoy (+abl)
haud, hardly, barely
hesternus, -a, -um, from yesterday, yesterday's
homo, hominis, m., human
hornus, -a, -um, this year's
hospes, hospitis, m., host
hospitium, -i, n., accommodations, hospitality
iamque = iam + que
ignarus, -a, -um, ignorant
incipio, incipere, incepi, inceptum, begin
inde, from there
inerant, from insum
ingens, ingentis, huge
inquit, (he, she, it) said (a defective verb: it has very few forms)
insidiae, -arum, f. pl., trap, trick
insum, be in
inter + acc., between, among
invideo, invidere, invidi, invisum, begrudge (+ abl.., acc., or gen.)
iter, itineris, n., path, journey
iucundus, -a, -um, pleasing
iuvo, iuvare, iuvi, iutum, help
laetus, -a, -um, happy
lardum, -i, n., bacon
laudo, laudare, laudavi, laudatum, praise
lectus, -a, -um, choice
lectus, -i, m., couch
letum, -i, n., death
levis, -e, light (not heavy)
licet, it is permitted
loco, locare, locavi, locatum, place, put in a position
locuples, locupletis, rich, wealthy
lolium, -i, n., a weed, darnel
magis, more
male, hardly, barely
medius, -a, -um, adj., middle; medium forum means "middle of the forum"
melior, melius, better
memor, memoris, mindful of (+gen.)
moenia, moenium, n. pl., outer walls, fortifications
Molossus, -a, -um, Molossian (a kind of dog was called "Molossus")
mortalis, -e, mortal
mus, muris, m., mouse
muto, mutare, mutavi, mutatum, change, alter
nam, for, since, because
natura, -ae, f., nature
nemus, nemoris, n., grove
nescio, nescire, nescivi, nescitum, not know, be ignorant
nocturnus, -a, -um, nocturnal
nox, noctis, f., night
officium, -i, n., duty, office
olim, once, at one time
opes, opum, f. pl., riches, means, abilities, powers
opus, operis, n., work, task
os, oris, n., mouth
palea, -ae, f., husk, chaff
parvus, -a, -um, small
pater, patris, m., father
patiens, patientis, present participle of patior, undergo, suffer
pauper, pauperis, poor
pavidus, -a. -um, terrified, frightened
pello, pellere, pepuli, pulsum, strike
pepulere, see pello
per + acc., through
peraga, paeragere, peregi, peractum, go through
persono, personare, personui, personitum, sound throughout
pertineo, pertinere, pertinui, pertain, extend, refer
porrectus, -a, -um, stretched out
praelambo, praelambere, lick beforehand, take a taste of beforehand
praepono, praeponere, praeposui, praepositum, prefer (+acc. + dat.)
praeruptus, -a, -um, precipitous
procul, far off, off to the side
propono, proponere, proposui, propositum, propose, suggest
purpureus, -a, -um, purple
quaesitus, -a, -um, perfect passive participle of quaero, seek, ask
quam, how? +adj. or adv.
quando, since
res, rei, f., matter, affair, thing
rectus, -a, -um, upright, upstanding
relinquens, present active participle of relinquo, relinquere, reliqui, relictum, leave
ruber, rubra, rubrum, red
rusticus, -a, -um, rustic
semesus, -a, -um, half-eaten
sepositus, -a, -um, perfect passive participle of sepono, seponere, seposui, sepositum, set apart, set aside
sic, thus
silva, -ae, f., woods
simul, at the same time
singulus, -a, -um, single, individual
siquis = si aliquis
sollicitus, -a, -um, worried, worry-causing
solor, solari, solatum, console
solvo, solvere, solui, solutum, relax, loosen
sors, sortis, f., lot (the kind drawn in a lottery or in life)
sortior, sortiri, sortitus, draw (as one's lot), obtain by lot
spatium, -i, n., space
strepitus, -us, noise, uproar
subito, suddenly
subrepo, subrepere, subrepsi, subreptum, creep up to, creep under
succinctus, -a, -um, girdled, equipped, ready for action
super + acc., over
superbus, -a, -um, arrogant
supersum, be remaining
tamen, and yet, nonetheless
tandem, finally
tango, tangere, tetigi, tactum, touch
teneo, tenere, tenui, tentus, hold, grasp
tenuis, -e, slender, thin; scanty, meager
terrestris, terrestre, earthly
tinctus, -a, -um, perfect passive participle of tingo, tingere, tinxi, tinctum, dye
totus, -a, -um, whole
traho, trahere, traxi, tractum, drag, draw
trepido, trepidare, trepidavi, trepidatus, be afraid, scurry, quiver
tum, then, at that time
tutus, -a, -um, sage
ubi, where, when
ullus, -a, -um, any
urbanus, -a, -um, urbane, of the city
urbs, urbis, f., city
usus, -us, m., use, usefulness
uterque, utraque, utrumque, each
utrum, whether
valeo, valere, valui, be well, be strong
valvae, valvarum, f. pl., folding doors
varius, -a, -um, varied, manifold
veluti, as
verniliter, in servile fashion, obsequious
vestigium, -i, n., footstep, trace, track
vestis, vestis, f., attire, dress
vetus, veteris, old
via, -ae, way, road, path
vicinus, -a, -um, neighboring, neigbor
vinco, vincere, vici, victum, conquer
virtus, virtutis, f., virtue, excellence
vis, 2nd person sg. of volo
vita, -ae, f., life, way of life
vivo, vivere, vixi, victum, live